Ezkontza zibila

Egungo araudiaren arabera, ezkontza bi pertsonaren legezko batasun edo negozio juridiko gisa defini dezakegu, komunitate komun osoa eta publikoa sortzeko helburuarekin. Espainiako Kode Zibilaren erreforma onartu zuen 13/2005 Legea indarrean sartu ondoren, aurreko definizioa zabaldu egin zen, “Sexu bereko edo desberdineko bi pertsonaren” arteko lotura egon daitekeela gaineratuz.

Nola eratzen den ezkontza zibila eta zein diren haren betekizunak

Ezkontza zibilaren betekizunen arauketa Kode Zibilaren IV. tituluko II. kapituluan dago. 44. artikulutik aurrera, adostasunari buruzko betekizunak eta betekizun formalak bereizten dira. Lehenengoei dagokienez, ideia nagusia “su matrimonium facit” irudia da, beharrezko ekintza gisa. Izan ere, gaur egun bistakoa denez, adostasunik gabe ezkontza bideraezina litzateke. 45. artikuluak honela dio: “Ez dago ezkontzarik ezkontza-baimenik gabe”.

Bestalde, Kode Zibilaren 46 eta 48. artikuluak erreferentziatzat hartuta, ezin izango dira ezkondu emantzipatu gabeko adingabeak eta ezkontza-loturarekin lotuta daudenak; azken horretatik ondorioztatzen da Espainiako poligamiaren debekua. Era berean, ezin dira ezkondu odol-ahaidetasun edo adopzio bidezko zuzeneko lerroan dauden ahaideak, ezta hirugarren mailara arteko odol-ahaidetasunezko albokoak ere — lehengusu-lehengusinak —, ezta ezkontidearen heriotzan egile edo sopikun gisa kondenatutakoak ere.

Bi kideek esanbidezko adostasuna eman ondoren, ezkontzak ondore zibilak izango ditu ezkontza egiten den unetik. Hala ere, nahitaezkoa da inskripzioa dagokion Erregistro Zibilean egitea; bestela, ez du baliozkotasunik izango. Ezinbesteko baldintza da, halaber, bi ezkontideak bizi izatea eurek horretarako ezarritako egoitza edo leku berean; ohiko bizilekua ezin da desberdina izan.

Gaur egun, hiru erregimen ekonomiko mota aurki ditzakegu ezkontza-batasun batean. Lehena irabazpidezko gizartea da, eta, zalantzarik gabe, denetan ezagunena da.

Irabazpidezko ondasunen araubidea

Irabazpidezko eraentzaren bidez, ezkontideen ondasun eta eskubide guztiak erkide bihurtzen dira, ondare horrek denborarekin sortzen dituen onurez gain. Eraentza hori desegiten denean, heriotza, banantze edo dibortzioaren ondorioz, sozietatea inskribatu denetik lortutako irabaziak eta ondasunak zati berdinetan banatuko dira.

Ezkontzan erositakoak ere irabazpidezko ondasunak edo ondasun komunak dira. Irabazitzat har daitezke ondasun pribatiboen gozamen-eskubidearen bidez lortutakoak — adibidez, ezkontide baten jabetzako pisu baten alokairu-errentak —, enpresengatiko mozkinak, dohaintzak, jaraunspenak, legatuak eta bien ondarea handitzea dakarten guztiak. Bestalde, pribatibotzat jotzen dira sozietatea osatzen duten ondasunak, baldin eta kide bati baino ez badagozkio. Eta zer gertatzen da zorrekin? Horietako batek gastu erkideren bati aurre egiteko asmoz ondasun pribatiboak ematen dituenean, beste ezkontideak modu berean itzuli beharko du. Zor propioei dagokienez, kide bakoitzak bere ondare pribatiboa bete beharko du.

Zer abantaila ditu erregimen honek? Irabazpidezko sozietatea metodorik ohikoena izan arren, ez du zertan komenigarriena izan; dibortzioa gertatuz gero, ez da ekonomikoki onuragarriena izaten.

Parte hartzeko araubidea

Beste alde batetik, partaidetza-erregimena dugu. Erregimen horretan, elkarteko kide bakoitzak beste ezkontideak lortutako irabazietan parte hartzeko eskubidea du, ezkontza indarrean dagoen bitartean. Araubide horren berezitasuna da bi ezkontideek hala adosten dutenean bakarrik aplika daitekeela, eta, beraz, erdiaren bestelako partaidetza itundu ahal izango dela. Esan genezake erregimen hibrido edo mistoa dela, beste bi erregimenetatik berezitasunak lortzen baititu.

Ezkontza desegiten denean, Kode Zibilak ezartzen du araubide hori azkendu egiten dela irabazpidezko sozietateei aplikatu beharreko kasu berberetan; hau da, banantze, dibortzio, deuseztasun-deklarazio edo antzeko ondorioak dituzten erabaki judizialen kasu guztietan. Ez, adibidez, ezkontide baten heriotzagatiko desegitearen kasuan, nahiz eta hori aurrerago sakonduko dugun.

Ondasunen banantze-araubidea

Azkenik, Kode Zibilaren 1435. artikulutik 1444.erakoetan araututako ondasunen banantze-araubidea da ezkontza-unitateko kide bakoitzak bere jabetzak gordetzen dituena, bestearen jabetzetatik aparte. Zer esan nahi du honek? Izan ere, ezkontide bakoitza libre da bere ondasunak eta eskubideak gehien komeni zaion moduan administratzeko, eta haiekiko prestasun osoa du. Kontuan hartzen dira bai ezkondu aurretik zituzten ondasunak, bai ondoren bakoitzak eskuratzen dituenak.

Horren ondorioz, lortzen dituzten diru-sarrera guztiak propioak izango dira, eta ezkontide bakoitzak bestearen irabaziak lortzea eragotziko dute. Hala ere, azpimarratu behar da, ondareak independenteak izan arren, ezkontzak irauten duen bitartean, ezkontzaren kargak berdin-berdin ordaintzera behartzen dituela biak.

Zer gertatzen da ondasun baten jabetzari buruzko zalantzak badaude eta materialki ezinezkoa bada haren jabea nor den frogatzea? Legearen arabera, biei dagokie zati berdinetan. Araubide hori, banaketa-araubidea bezala, bi kideek adostu behar dute, ezkontzako itunak Erregistro Zibilean inskribatuz; modu horretan bakarrik izango du boterea hirugarrenen aurrean. Erregimen perfektua da beren ondarea askatasun osoz eskuratu nahi dutenentzat.